Πάτρα > Τοπικοί Χοροί

Τοπικοί Χοροί

   Η Ιστορία, ο κύκλος της ζωής και του χρόνου, οι κοινωνικές αξίες, οι αντιλήψεις για τη ζωή και το θάνατο, τα συναισθήματα όπως ο πόνος και η αγάπη, των ανθρώπων κάθε τόπου, έπαιζαν και παίζουν καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση της ελληνικής χορευτικής αλλά και μουσικής παράδοσης.

   Αυτός ο ταυτόχρονος συνδυασμός, ως άρρηκτη ενότητα, του λόγου, της μουσικής και της κίνησης, αποτελούσε προτέρημα εκείνης της εποχής. Το τραγούδι, από το στόμα του λαού, ο ρυθμός των μουσικών οργάνων του οργανοπαίκτη που είναι σαν να ‘τραγουδά’ και το ταίριασμα των παραπάνω με τα πόδια ενός καλού φίλου χορευτή είναι το αποτέλεσμα αυτού του δημιουργικού τρίπτυχου που ανήκει στον προφορικό πολιτισμό που πλάστηκε ζωντανά και διασώθηκε από γενιά σε γενιά παρ’όλες τις επιδράσεις που δέχτηκε από την ανατολή έως τη δύση.
 
  Στους Ελληνικούς Δημοτικούς Χορούς αλλά και στη δημοτική μουσική, διακρίνουμε δυο μεγάλες γεωγραφικές ενότητες, αυτή της θαλασσινής και αυτή της στεριανής ελλάδας στην οποία και κατατάσσεται και η περιοχή μας. Στη νησιωτική ελλάδα κυριαρχούν τα αυτοσχέδια ομοιοκαταληκτικά δίστιχα οι γνωστές σε όλους μας ‘μαντινάδες’. Οι νησιώτικοι χοροί που χορεύονται στη Κυκλάδες, στις Σποράδες και στα παράλια της ηπειρωτικής Ελλάδας είναι κυρίως συρτοί που χορεύονται πιο γρήγορα από τους στεριανούς και συνήθως καταλήγουν στον γνωστό νησιώτικο χορό τον ‘μπάλο’.

  Οι χοροί που συνηθίζονται σε περιοχές όπως Μικρά Ασία, Ανατολικό Αιγαίο, Δωδεκάνησα αλλά και Κύπρο είναι οι αντικριστοί χοροί, οι καρσιλαμάδες, αλλά και τα ζεϊμπέκικα.


  Στη στεριανή Ελλάδα, όπου ανήκει και η περιοχή μας, συναντάμε τραγούδια με στίχους χωρίς ομοιοκαταληξία. Ο ρυθμός που επικρατεί είναι αυτός του τσάμικου, του συρτού καλαματιανού, και των συρτών χορών ‘στα δυο’ και ‘στα τρία’ με πληθώρα μουσικών τραγουδιών.

 
Το Τσάμικο
Χορός της Κλεφτουριάς

  Το Τσάμικο που συναντά με καταπληκτική συνέπεια την Ιστορία, είναι ο δημοφιλέστερος παραδοσιακός χορός της χώρας μας και ειδικότερα της περιοχής μας.

  Κατά πολλούς μελετητές, ο χορός προέρχεται από τη Τσαμουριά, περιοχή της Θεσπρωτίας, στο ποταμό Καλαμάς ή Θυάμις ή Θυάμης (–τσάμης=τσάμικος). Ο ποταμός Καλαμάς είναι ο μεγαλύτερος (σε μήκος) ποταμός της Ηπείρου και ο έβδομος μεγαλύτερος της Ελλάδας και έδωσε το όνομά του στο διασημότερο ελληνικό χορό, τον Τσάμικο.

  Το Τσάμικο ήταν ‘ενόπλιος χορός’, δηλαδή ήταν πολεμικός ή στρατιωτικός χορός αφού τον χόρευαν παλιά οι κλέφτες, φέροντας τα όπλα τους. Κάποιοι περιηγητές χαρακτηρίζουν το τσάμικο ως ‘Αρειμάνιο Χορό’, από τους αγέρωχους πολεμιστές που τον χόρευαν, κατεβαίνοντας από τα βουνά όπου ζούσαν, στα πανηγύρια του χωριού ή του κάμπου.

  Όταν απελευθερώθηκε η Θεσσαλία από τους Τούρκους, ο οπλαρχηγός Κώστας Γαρέφης (1874-1906) κάλεσε τους λεβέντες του και χόρεψαν το Τσάμικο για να πανηγυρίσουν για τη νίκη των Ελλήνων. 

  Το Τσάμικο είναι ο χορός που μετά την απελευθέρωση του Ελληνικού Κράτους κάποιοι ήρωες, έλληνες μαχητές, χόρεψαν μπροστά στο Βασιλιά Όθωνα για να τον υποδεχτούν.

  Το Τσάμικο αποτέλεσε μια μορφή έκφρασης των έντονων συνασθημάτων της χαράς, τη λύπης, του πόνου, του αγώνα και γι’ αυτό και καταξιώθηκε στη συνείδηση του κόσμου. Θεωρήθηκε και θεωρείται ακόμα και σήμερα λεβέντικος χορός, για άνδρες με ιδιαίτερες χορευτικές ικανότητες.
Καλαματιανός – Συρτός Χορός

  Ο πιο γνωστός και αρχαίος ρυθμός που συντάμε στα δημοτικά τραγούδια σε όλη την Ελλάδα είναι ο Συρτός, Επτάσημος ή Τετράσημος.

  Ο Τετράσημος Συρτός χορός έχει τις ρίζες του από την αρχαιότητα, αφού ο Όμηρος, στα έργα του, αναφέρεται σε πολλά σημεία στους πατροπαράδοτους συρτούς χορούς χαρακτηρίζοντάς τους και ‘διπλοτσάκιστους’ από τα ανεβοκατεβάσματα που γίνονται στη κίνηση του χορού.

  Η ερμηνεία του ‘συρτού’ χορού, δηλαδή της λέξης είναι ακριβής της ονομασίας του χορού αλλά και του τρόπου του χορευτικού. Στο συρτό χορό, ο ένας στέκεται δίπλα στον άλλον, πιάνονται από τα χέρια και ο ένας σύρει τον άλλον. Ο Συρτός προέρχεται από το «σύρω», σέρνω τα πόδια μου. Πρόκειται για ένα στρωτό χορό που χορεύεται σε όλη την Ελλάδα με τη διαφορά ότι στις νησιωτικές περιοχές συναντάται σε πιο γρήγορους ρυθμούς. Σε κάθε περίπτωση και ανεξαρτήτως του ρυθμού των συρτών χορών όλοι έχουν μια κοινή βάση. Τα πόδια στο συρτό χορό είναι χαμηλά και δεν σηκώνονται ψηλά όπως σε άλλους χορούς, για παράδειγμα το τσάμικο.

  Ο Επτάσημος Καλαματιανός, είναι αντιπροσωπευτικός χορός της περιοχής μας και συγκαταλέγεται στην κατηγορία των συρτών χορών. Τοιχογραφίες και απεικονίσεις αγγείων μαρτυρούν τις πανάρχαιες ελληνικές ρίζες του αφού και προέρχεται από τον εξάσημο επίτριτο (για τη βυζαντινή μουσική) χορό των αρχαίων Ελλήνων. Ο Καλαματιανός είναι ένας από τους πιο γνωστούς δημοτικούς χορούς που χορεύεται σε όλη την Ελλάδα από άνδρες και γυναίκες.

  Το όνομα του χορού προέρχεται από τη γνωστή πόλη της Πελοποννήσου, τη Καλαμάτα. Όπως κάθε συρτός χορός, έτσι και ο καλαματιανός αποτελείται από δώδεκα βήματα, από το οποία τα πρώτα έξι βήματα είναι προδευτικά ενώ τα επόμενα έξι γίνονται επι τόπου, πραγματοποιώντας τα γνωστά σταυρώματα.

  Χαρακτηριστικό επίσης στοιχείο του καλαματιανού που χορεύεται στη περιοχή μας είναι τα σταυρώματα που σε αντίθεση με άλλες περιοχής της Ελλάδας γίνονται πίσω.


Πηγές: Δημοτικά Τραγούδια Ιστορία-Παράδοση-Ταυτότητα – Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων.
             Η Μηχανή του Χρόνου – Ιστορίες Δημοτικών Τραγουδιών.
Λύκειο Ελληνίδων
Πάτρα
Διδασκαλία
Δραστηριότητες